W czasie stanów nadzwyczajnych, w tym w czasie stanu klęski żywiołowej oraz 90 dni po zakończeniu tego stanu, nie można przeprowadzać wyborów na urząd Prezydenta RP.
Z uwagi na zagrożenie epidemiczne, wprowadzono od dzisiaj stan klęski żywiołowej, o którym mówi art. 228 Konstytucji RP. W czasie stanów nadzwyczajnych, w tym w czasie stanu klęski żywiołowej oraz 90 dni po zakończeniu tego stanu, nie można przeprowadzać wyborów na urząd Prezydenta RP.
Zgodnie z art. 228 ust. 1 Konstytucji RP w sytuacjach szczególnych zagrożeń może zostać wprowadzony w kraju odpowiedni stan nadzwyczajny. Takim stanem nadzwyczajnym jest m.in. stan klęski żywiołowej. To sytuacja, w której dochodzi np. do zagrożenia bezpieczeństwa obywateli ze strony niekontrolowanych sił przyrody. Oczywiście gwałtowne rozpowszechnianie się wirusa, czy to za pośrednictwem organizmów ludzkich, czy zwierzęcych, ma taki właśnie charakter.
Jeżeli rozprzestrzenianie się wirusa wymaga podjęcia ponadstandardowych działań o charakterze ogólnopolskim, to ich zastosowanie powoduje konieczność wprowadzenia w kraju stanu nadzwyczajnego.
Każda bowiem sytuacja, gdy zwykłe środki konstytucyjne są niewystarczające do usunięcia zagrożenia, stanowi stan szczególnego zagrożenia uzasadniający wprowadzenie stanu nadzwyczajnego.
Pojęcia konstytucyjne mają znacznie szerszy zakres znaczeniowy niż terminy używane przez ustawodawcę np. w tytułach aktów prawnych. Kwalifikowanie określonego stanu jako stanu nadzwyczajnego w rozumieniu konstytucyjnym, w tym w szczególności stanu klęski żywiołowej, nie zależy od terminu, jakim posłuży się ustawodawca albo organ władzy wykonawczej wprowadzający na terenie kraju określone rozporządzenie (o którym mowa w art. 228 ust. 2 Konstytucji), ale od zakresu ograniczeń praw i wolności, które wynikają z danej ustawy i innych aktów prawnych wydanych na jej podstawie oraz powodów wydania określonego aktu prawnego. W szczególności konstytucyjne pojęcie stanu klęski żywiołowej jest szersze i niezależne od znaczenia tego pojęcia w ustawie z dnia 18 kwietnia 2002 r. o stanie klęski żywiołowej.
Z faktu, że zarówno art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, jak i wydane w dniu 13 marca 2020 r. przez Ministra Zdrowia rozporządzenie w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu zagrożenia epidemicznego (Dz. U. poz. 433) mówią o stanie zagrożenia epidemiologicznego, nie wynika, że ogłoszony właśnie stan nie jest stanem klęski żywiołowej (stanem nadzwyczajnym) w rozumieniu Konstytucji.
Już wprowadzone ograniczenia praw i wolności, w szczególności dotyczące swobody przemieszczania się czy prowadzenia działalności gospodarczej, a także te ograniczenia, które można wprowadzić w przyszłości, jakkolwiek w pełni uzasadnione koniecznością spowolnienia rozpowszechniania się epidemii, odpowiadają wszystkim cechom stanu nadzwyczajnego w rozumieniu art. 228 Konstytucji.
Ze względu zaś na gwarancyjny charakter norm konstytucyjnych dla ochrony praw i wolności obywateli w stanach nadzwyczajnych, dla kwalifikacji ogłoszonego stanu zagrożenia epidemicznego jako stanu klęski żywiołowej w rozumieniu Konstytucji RP nie ma znaczenia, że rozporządzenie to – wbrew treści art. 232 Konstytucji – zostało wydane przez Ministra Zdrowia zamiast Radę Ministrów.
W tej sytuacji do ogłoszonego stanu zagrożenia epidemicznego jako konstytucyjnego stanu klęski żywiołowej mają zastosowanie inne przepisy konstytucyjne, w tym w szczególności art. 228 ust. 7 Konstytucji RP wykluczający przeprowadzanie w okresie stanu nadzwyczajnego oraz w ciągu 90 dni po jego zakończeniu wyborów do Sejmu, Senatu, organów samorządowych oraz wyborów na urząd Prezydenta RP.
Naruszenie tego przepisu ma zasadnicze znaczenie dla ustalenia ważności ewentualnego wyboru.
prof. dr hab. Włodzimierz Wróbel – Katedra Prawa Karnego Uniwersytetu Jagiellońskiego
