Na straży prawa. Nowy model Prokuratury.
Zainteresowanych problematyką funkcjonowania Prokuratury, które niewątpliwe ma bezpośredni wpływ na obszar działalności sądów powszechnych i Sądu Najwyższego, zwłaszcza w sferze karnej, a także sądów administracyjnych, zachęcamy do zapoznania się z najnowszym wywiadem red. Tomasza Pietrygi („Rzeczpospolita”) z prokuratorem dr. Michałem Gabrielem – Węglowskim z Prokuratury Regionalnej w Gdańsku, autorem propozycji całościowej reformy Prokuratury, w tym projektów stosownych ustaw, zawartej w wydanej w marcu 2023 r. książce „Na straży prawa. Nowy model Prokuratury” (Wolters Kluwer Polska; współautorka dr Magdalena Malinowska – Wójcicka). W dn. 12 listopada 2023 r. dr Michał Gabriel-Węglowski wraz z dr. Piotrem Turkiem, prokuratorem Prokuratury Okręgowej w Krakowie wystosowali list otwarty do środowiska prokuratorskiego.
Tomasz PIETRYGA: Po dyskusji o reformie prokuratury widać, że środowisko jest mocno skłócone. Pana i dr. Piotra Turka list otwarty, spór z przedstawicielami Lex Super Omnia jest tego najlepszym dowodem. Z czego to wynika ten brak jedności ?
dr Michał GABRIEL-WĘGLOWSKI: Upraszczając, bo to się jakoś tam przenika, widzę cztery grupy: stowarzyszenie LSO, członków prokuratorsko-urzędniczych związków zawodowych z prokuratorem Jackiem Skałą na czele, dalej osoby zajmujące stanowiska kierownicze w prokuraturze, zwłaszcza wyższe, z których część jest związana ze stowarzyszenia Ad Vocem, i w końcu całą resztę, z której wywodzimy się ja i dr Piotr Turek, najliczniejszą, wtłoczoną w te żarna. Zastrzegam, że nie wartościuję tu nikogo. Chodzi więc o to, byśmy wszyscy usiedli do stołu i dogadali się, choć to niewątpliwie trudne z uwagi na liczne zadry.
Ale czemu jest podział zamiast współpracy? Przecież chodzi wam o to samo ?
Pierwsze, namacalne źródło, to krzywdy, jakie nieraz wyrządzali sobie prokuratorzy na linii przełożony – podwładny, zarówno w czasach obecnej władzy, jak i przed 2016 r. Ktoś kogoś zmarginalizował, przymusowo delegował, nie przeprosił za coś, na kimś się zemścił. Te wzajemne niechęci czasami przeradzają się nawet w nienawiść. Ludzka rzecz.
Drugi powód jest mniej uchwytny. To fatalne przepisy dotyczące prokuratury od zawsze. Brak jej umocowania w Konstytucji, brak politycznej chęci stworzenia korpusu profesjonalnych prokuratorów, nieuwikłanych w polityczne naciski.
A może po prostu chodzi o walkę o władzę w prokuraturze w okresie politycznego przełomu? Zawsze jest wtedy szansa na szybszą karierę.
Jeżeli stworzy się ludziom warunki do wzajemnego zwalczania się, to skaczą sobie często do gardeł. Thomas Hobbes trochę się kłania. Pracuję w instytucji, w której przez sto lat nie rozwinęła się kultura prawdziwej niezależności. Rządy sanacji, potem PRL i wreszcie niedoskonałe unormowania prawne obowiązujące od lat 90. to podłoże obecnej sytuacji. Nie wytworzył się zbiorowy etos prokuratora profesjonalnego, samodzielnego i odważnego. Czytałem niedawno książkę byłego prokuratora i szefa FBI, Jamesa Comeya, zdymisjonowanego w 2017 r. przez Donalda Trumpa. Pada tam ważny akapit, że gdy amerykański prokurator federalny staje przed sądem, to jego słowa odbierane są jako wiarygodne. Ale na taki stan rzeczy pracują całe pokolenia. Ten zasób zaufania łatwo stracić, a trudno stworzyć. W Polsce tego zaufania nie zbudowaliśmy. […]
A co z rozliczeniami w Prokuraturze ?
Jeszcze raz powtórzę - jestem twardym przeciwnikami dintojry i komisji weryfikacyjnych dla prokuratorów w czyimkolwiek wydaniu. Ale niegodziwości, a tym bardziej przestępstwa wewnątrz naszej instytucji muszą być rozliczone. Lecz nie odpowiedzialnością zbiorową, tylko rzetelnymi postępowaniami przed sądami dyscyplinarnymi i karnymi. Zachowując wszelkie proporcje, gdyż nie zamierzam nikogo obrażać, po II wojnie światowej alianci nie rozstrzeliwali hurtowo pokonanych Niemców, tylko przeprowadzili mniej lub bardziej skutecznie szereg procesów karnych, ze świadkami, dowodami z dokumentów, zdjęć, ale i z prawem do obrony itp. W ten sposób należy obejść się z okresem 2016-2023, a także z wcześniejszym, jeżeli nie doszło do przedawnienia.
Podam jednak przykład, który mnie zbulwersował, choć staram się w swych wypowiedziach publicznych abstrahować od pojedynczych zdarzeń i osób, a skupiać na konstrukcjach, mechanizmach i procesach. Zastrzegam, że opieram się tylko na doniesieniach medialnych i szczątkach informacji środowiskowych. Dlatego właśnie tak ważne jest rzetelne, zgodne z regułami sztuki postępowanie wyjaśniające. Otóż, w 2019 r. starszy wiekiem prokurator ze Szczecina został delegowany do pracy w Przemyślu, jak sądzę bez swej zgody i następnie tuż pod jej koniec delegację mu wydłużono o kolejne kilka miesięcy. Wówczas zmarł na zawał serca. Wiele może wskazywać, że tak drastyczne przeniesienie było jakąś retorsję, choć nie wiem, za co. Jeżeli śledztwo potwierdziłoby to, to dla osoby, która taką zemstę zastosowała, wedle mnie nie ma miejsca wśród prokuratorów. Ale nie ja o tym będę decydował, tylko sądy, a ta osoba ma prawo się bronić.
Dla wyjaśnienia i ukarania za nieprawości mamy więc procesy, a nie arbitralny odwet. A jeśli nie można czegoś udowodnić sądowo, to jeszcze jest ostracyzm, czy odsuwanie na tzw. boczny tor. Jeśli jako środowisko, czy jego odpowiednie części nie będziemy izolować ludzi, którzy teraz, czy kiedyś w szerszej opinii splamili rotę naszego ślubowania, to sami sobie narzucamy takie, czyli marne, a nie inne standardy postępowania i wystawiamy świadectwo. […]”
Pełna treść wywiadu Rzeczpospolita z 22 listopada 2023 r.
dr Michał GABRIEL-WĘGLOWSKI jest absolwentem Wydziału Prawa Uniwersytetu Gdańskiego (1999) oraz Podyplomowego Studium Problematyki Przestępczości Zorganizowanej i Terroryzmu na Uniwersytecie Warszawskim (2007); w 2007 r. uzyskał stopień doktora nauk prawnych na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu; od 1999 do 2002 r. aplikant Prokuratury Rejonowej w Gdyni; w latach 2003-2007 asesor i prokurator Prokuratury Rejonowej w Wejherowie; w latach 2007-2019 pełnił służbę w prokuratorskim pionie zwalczania przestępczości zorganizowanej, korupcji i terroryzmu w Gdańsku. Sędzia Odwoławczego Sądu Dyscyplinarnego, a po jego zniesieniu Sądu Dyscyplinarnego przy Prokuratorze Generalnym.
Twórca i współautor ponad 160 publikacji naukowych i praktycznych z dziedziny prawa karnego i funkcjonowania Prokuratury (książek, artykułów, glos, innych opracowań), w tym m.in. komentarzy do ustawy o działaniach antyterrorystycznych (2018) oraz ustawy o świadku koronnym (2011), do obszernej części Regulaminu Prokuratury (2009, 2013), a także monografii “Przestępstwa przeciwko humanitarnej ochronie zwierząt” (2008). Współautor projektu Regulaminu Prokuratury (Instytut Wymiaru Sprawiedliwości, 2014). Wielokrotny uczestnik, panelista i prelegent szeregu konferencji naukowych i seminariów szkoleniowych. Współinicjator i współtwórca wprowadzonej w Policji i Prokuraturze metodyki zwalczania uprowadzeń dla okupu (2012), uhonorowany srebrnym medalem „Za zasługi dla Policji”.
Inne wypowiedzi dr M. Gabriela – Węglowskiego znaleźć można między innymi pod linkami:
https://monitorkonstytucyjny.eu/archiwa/26964 - list otwarty dr. M. Gabriela-Węglowskiego i dr. Piotra Turka
https://monitorkonstytucyjny.eu/archiwa/26839 - analiza projektu ustawy Prawo o ustroju Prokuratury autorstwa Stowarzyszenia LEX SUPER OMNIA
https://www.prawo.pl/prawnicy-sady/postepowanie-karne-a-przewleklosc,513583.html
