List bez gwarancji potwierdzenia odbioru

„Ludzie listy piszą, zwykłe, polecone” – śpiewali kiedyś niezapomniani Skaldowie, więc ja również postanowiłam napisać list i skierować go do wszystkich kandydatów uczestniczących w wyborach na urząd prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej

Wielokrotnie wcześnie w moich artykułach pisałam o tym jak ważne są dla społeczeństwa obywatelskiego wolne wybory. Przypomnę w tym miejscu może tylko, że dla prawidłowego funkcjonowania ustroju demokratycznego konieczne jest występowanie podstawowych instytucji demokratycznego państwa prawa - między innymi: praw i wolności obywatelskich, w tym wolności słowa, prawa do zrzeszania się, wolnych i uczciwych wyborów, wolnych, niezależnych i niezawisłych sądów. Wybory to podstawa demokracji, a wszystkie pozostałe elementy, jak rządy prawa, szeroko rozumiane „społeczeństwo obywatelskie” - to jedynie pewnego rodzaju uzupełnienie. W Europie Zachodniej wykształcił się system demokracji liberalnej, której podstawą jest między innymi istnienie wolnych wyborów, wolności obywatelskich, praw politycznych i równowaga władz i rządy prawa.

Polska wstępując do UE w 2004 r. zobowiązała się do przestrzegania tych właśnie wartości. Zgodnie z art. 2 TUE należy przypomnieć, że „Unia opiera się na wartościach poszanowania godności osoby ludzkiej, wolności, demokracji, równości, państwa prawnego, jak również poszanowania praw człowieka, w tym praw osób należących do mniejszości. Wartości te są wspólne Państwom Członkowskim w społeczeństwie opartym na pluralizmie, niedyskryminacji, tolerancji, sprawiedliwości, solidarności oraz na równości kobiet i mężczyzn."

TSUE w swoich orzeczeniach podkreślał, że: „taka konstrukcja prawna opiera się na zasadniczym założeniu, zgodnie z którym każde państwo członkowskie dzieli z wszystkimi innymi państwami członkowskimi – i uznaje, że państwa te dzielą z nim – szereg wspólnych wartości, na których opiera się Unia, jak sprecyzowano w art. 2 TUE. Założenie to oznacza i uzasadnia istnienie wzajemnego zaufania między państwami członkowskimi, że wartości te będą uznawane i że zatem prawo Unii, które wprowadza je w życie, będzie przestrzegane. (por. ECLI:EU:C:2014:2454, par. 168.)

Może warto przypomnieć, czym są zasady praworządności według standardów wypracowanych w UE. Obejmują one: legalność, czyli przejrzysty, demokratyczny, pluralistyczny proces uchwalania prawa, pewność prawa, niezależne i bezstronne sądy, skuteczną kontrolę sądową. Do pojęcia praworządności często odwoływał się Trybunał Sprawiedliwości. W wyroku w sprawie C-72/15, PJSC Rosneft Oil Company przeciwko Her Majesty’s Treasury i in. Trybunał wskazał m.in., że ”samo istnienie skutecznej kontroli sądowej służącej zapewnieniu poszanowania przepisów prawa Unii jest nierozerwalnie związane z istnieniem państwa prawa” dla odmiany w orzeczeniu C-477/16 PPU, Openbaar Ministerie przeciwko Ruslanasowi Kovalkovasowi Trybunał orzekł, iż pojęcie “sądowe” odnosi się do władzy sądowej, którą “należy odróżnić, zgodnie z zasadą podziału władz charakteryzującą funkcjonowanie państwa prawa, od władzy wykonawczej” Takich orzeczeń w których Trybunał Sprawiedliwości zajmował się zdefiniowaniem istoty praworządności i państwa prawnego jest wiele. Najnowsze to postanowienie Trybunału w sprawie C-441/17 R, Komisja przeciwko Polsce w sprawie dotyczącej wycinki drzew w Puszczy Białowieskiej. Trybunał orzekł w sposób następujący: „ (..) nałożenie kary pieniężnej w wypadku ich nieprzestrzegania, ma bowiem na celu zapewnienie skutecznego stosowania prawa Unii, które to stosowanie jest nierozłącznie związane z zapisaną w art. 2 TUE wartością, na której opiera się Unia, a jaką jest państwo prawa." Czyli można uznać, że Trybunał stwierdził, iż na pojęcie praworządności składa się, między innymi, “zapewnienie skutecznego stosowanie prawa Unii.

Dodatkowo należy przypomnieć, że nasza Konstytucja również odwołuje się do pojęcia państwa prawnego. Już w preambule do Konstytucji stwierdza się, że akt ten jest uchwalany po to, aby zagwarantować obywatelom prawa obywatelskie i sprawnie i rzetelnie działające instytucje publiczne. Wprost do zasady państwa prawnego odwołuje się art. 2 Konstytucji. Jedną zaś z podstaw prawidłowego funkcjonowania państwa prawa jest również zasada - trójpodziału władzy, niezależności sądów i niezawisłości sędziów.

Wszystkie wyżej przytoczone zasady pozwalają zrozumieć jak bardzo w ostatnich latach władza wykonawcza starała się podporządkować sobie sądy i sędziów. Ostatnim akordem była uchwalona tzw. „ustawa kagańcowa”, która domknęła system wpływu ministra sprawiedliwości na władzę sądowniczą. Jest to pokłosie tego wszystkiego, co przez ostatnie lata uchwalił ustawodawca i oczywiście bez mrugnięcia okiem podpisał Prezydent Andrzej Duda.

Ponieważ jak pisałam na początku zbliżają się wybory. Tym razem są to wybory Prezydenta RP. Wybory są zawsze jądrem demokracji, więc pozwalam sobie na zadanie kilku pytań i kieruję je do poszczególnych kandydatów na ten urząd. Pytania oczywiście dotyczą funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości:

• Czy są dla Pan/Pani ważne wartości demokratycznego państwa prawa wynikające z TUE a utrwalone w orzecznictwie TSUE ?
• Czym dla Pan/Pani jest zasada niezależności sądów i niezawisłości sędziów i czy jest to podstawa funkcjonowania państwa prawnego ?
• Czy widzi Pan/Pani konieczność przeprowadzenia reformy wymiaru sprawiedliwości, jeżeli tak to, jakie będą jej podstawowe założenia ?
• Czy Pan/Pani przyjmie ślubowanie od trzech legalnie wybranych sędziów TK ?
• Czy zgłosi Pan/Pani inicjatywę ustawodawczą w sprawie funkcjonowania TK, w której na wybór sędziów tegoż Trybunału będą mieli mniejszy wpływ politycy, a większy obywatele ?
• Czy zamierza Pan/Pani wystąpić z inicjatywą ustawodawczą zmieniającą sposób wyboru KRS, w której będzie zachowana zasada wynikająca z art. 187 Konstytucji ?
• Czy konieczne jest uchwalenie nowej ustawy o sądach powszechnych przywracającej funkcjonowanie samorządu sędziowskiego i zmniejszającej wpływ ministra sprawiedliwości na sądy i sędziów, jak również uchylenie tzw. ustawy kagańcowej ?
• Czy Pan/Pani będzie trzymać się zasady trójpodziału władz i w ramach tej zasady spowoduje Pan/Pani zakończenie pracy w Ministerstwie Sprawiedliwości wszystkich delegowanych tam sędziów ?
• Czy widzi Pan/Pani konieczność reformy sądownictwa dyscyplinarnego sędziów i dostosowania go do wytycznych wynikających z uchwały SN i orzeczenia TSUE ?
• Czy będzie Pan/Pani przedstawiać projekt zmian w funkcjonowaniu Prokuratury polegający na oddzieleniu funkcji Prokuratora Generalnego i Ministra Sprawiedliwości i zapewnieniu pracy prokuratorom w taki sposób, aby byli oni niezależni od wszelkich nacisków politycznych ?
• Czy podejmie Pan/Pani działania mające na calu przywrócenie ładu konstytucyjnego, jeżeli tak to, na czym te działania będą polegały ?
• Czy będzie Pan/Pani popierała działania zmierzające do rozliczenia wszystkich osób winnych łamania prawa i Konstytucji ?

To tylko cześć pytań które chciałabym zadać wszystkim kandydatom na urząd Prezydenta RP. Odpowiedź na te pytania pozwoli mi, ale myślę również wielu moim kolegom sędziom i prawnikom, na dokonanie właściwego wyboru. Odpowiedz na te pytania pozwoli również obywatelom na poznanie programu kandydatów w obszarze wymiaru sprawiedliwości.

Zachęcam również pozostałe grupy zawodowe lekarzy, nauczycieli, policjantów, rolników do zadawania otwartych pytań i domagania się konkretnych odpowiedzi, bo na tym polega demokracja, a my jeszcze jesteśmy wolnymi ludźmi, którzy mają wybór i winni tego wyboru dokonać jak najbardziej świadomie.

Tak, więc kochani kandydaci na zaszczytny urząd wypatrujcie listonosza!

Ludzie zejdźcie z drogi, bo listonosz jedzie

Ciężka jest od listów torba listonosza dziś

Ludzie zejdźcie z drogi, bo listonosz jedzie

Może ktoś na ten list czeka kilka długich lat

Dostanie go może dziś

( Skaldowie – Medytacje wiejskiego listonosza)

SSO Katarzyna Wesołowska-Zbudniewek